Neva

Quedaron atrás os días de perpetua chuvia e veu arrimando un sol tímido. Por veces vai frío. Temporal de vento frío. As folerpas da neve do pasado marzo aínda lamben os vidros da nosa memoria. Era moi neno cando pisei a neve na azotea da casa de meus padriños. Camiño pola neve, con moita roupa de abrigo, no reducido espazo onde se me permite xogar. Unha pedra medio cuberta polo manto branco chama a miña atención. Doulle a volta. Debaixo hai unha serpe; talvez unha cría de víbora. Pode que sexa a miña primeira lembranza, pero non recordo máis. Talvez a esmagase coa mesma pedra; talvez fuxise reptando pola neve fría.

Xa vos falara de pasada daquela vez que nevara á saída dun cine de Noia, na miña adolescencia, e hoxe complétovos algo máis o mapa do frío. Quizais leades isto e fóra bata o sol, xa non tan tímido. Mesmo pode que un sol deses que baldan. Cando escribín unha columna sobre a neve para o xornal ABC non nevaba fóra. Por iso, mentres pensaba en redactar esta entrada, ademais de a aquela tarde remota, volvín a aqueloutra na que Bernardo Atxaga andaba por acá e puiden escoitarlle que unha vez, un día de verán de moito calmuzo, el estaba pechado nun cuarto, escribindo, con máis gana de estar na praia; morría de calor, o sol petaba fóra mais el escribía un relato sobre a neve; e sentiu que tiña un oficio ben estraño. 

Se o queredes máis literario aínda, e relacionado con Joyce (que será protagonista do meu texto), só tedes que ir á última páxina de Molloy, de Samuel Beckett (sombra de Joyce que un día logrou despegarse dos pés do ídolo, grazas a que comprendeu que onde o outro sumara el tiña que restar; namorouse da obra de Joyce até a extinción do estilo e a filla de Joyce namorouse del até a esquizofrenia): "Daquela entrei na casa e escribín: É medianoite. A chuvia bate nos cristais. Non era medianoite. Non chovía". Se queredes que alguén con opinión autorizada vos anime a ler, ou reler, Molloy, non se me ocorre ninguén mellor ca Enrique Vila-Matas. Eu só podo animarvos a que leades o texto que escribín para o ABC.

Se subides neste coche nevado levaravos a el

É bo que haxa ritos. Un dos meus é ler cada ano, a ser posible na Noitevella, o relato "Os mortos", de James Joyce. Pode semellar pedantería, mais para min é necesidade. A necesidade de aprender (e aprehender) unha escrita de prata e de sombras, a caer oblicua cara ás luces. Non teño en moita estima (quizais pola miña incapacidade) o resto do libro Dubliners, mais o relato que o pecha é unha alfaia, a proba que desmontaría calquera ataque contra Joyce. A perfección habita alí, se sabemos escoitar podemos finalmente "heard the snow falling faintly trhough the universe and faintly falling, like the descent of their last end, upon all the living and the dead". Camilo José Cela tomou boa nota da lección, e aplicouna no inicio e na fin de Mazurca para dos muertos, mudando a neve por chuvia e orballo: "llueve sobre los vivos, los muertos y los que van a morir". "Orballo.../ Cómo vai caíndo,/ sin velo,/ sin sentilo,/ lento,/ como o vestigio platónico das horas,/ com´o tempo", deixou escrito Roberto Blanco Torres, poucos anos antes do paseo que o levou ao mundo dos mortos, a ser acariciado pola neve e polo orballo. 

Estes días estiven lendo dous cómics de Alfonso Zapico maxistrais: Dublinés e La ruta Joyce, a biografía do escritor e mais a feitura da mesma. Entrei nestas páxinas como nunha paisaxe nevada. Impactoume especialmente a historia do rapaz enfermo, namorado de Nora Barnacle, que morre pouco despois de coller unha molladura, por estar á chuvia, diante da casa dela. Máis ou menos o que lle conta Gretta a Gabriel en "The Dead".

Quizais porque unha das miñas primeiras lembranzas infantís ten a neve como protagonista, fascíname a súa maxia. Búscoa, aínda que sexa artificial, pechada nas bólas de cristal. Igual que nos libros. É un elemento moi literario. Neve e sangue, vermello sobre branco, nunha mestura imposible. Neve e recordo, como nas historias de Xuan Bello, en cuxa memoria sempre neva. Neve e amor; un haiku de Belén Sobrado: "É como a neve,/ o amor derrete e cae/ só cando quere". Unha noite de chuvia, pechado con Eva no interior do coche, nun xardín secreto, xurei amor. Cando saímos da nosa bóla de cristal, comezaron a caer mansamente e sen parar folerpas de neve. Vin como se fundían no seu cabelo; así habían fundirse contra as árbores e contra a terra, onde respiran todos os vivos, e os mortos. 

Publicado na sección Artes & Letras Galicia, 

no diario ABC do 29 de marzo de 2013

Agora debedes seguir vós o camiño a través da neve.

As fotografías anteriores fíxoas Eva en marzo deste ano.

A última bóla de cristal tamén ma regalou ela. No interior, pechada, bate a neve artificial.

Daquela entrei na casa e escribín: A neve bate nos cristais. Non nevaba.

Negreira da néboa

"As brétemas no fondo do val constitúen un trazo peculiar, sobre todo na vila do Cotón". Esta pasaxe neboenta está recollida nunha guía turística de Negreira. Sempre tiven querenza por esta vila, por estas brétemas. Acompañábanme a través dos vidros, como unha lúa tremente e teimuda, nas viaxes en coche cando traballaba no corazón das tebras nicrarienses. Imaxinaba que eu podía ser aquel personaxe de Xulián Magariños, guiando o Kalivera 30 H.P., a roer no asfalto. A estrada era unha serpe que deixaba atrás unha antiga pel toponímica: A Medoña, Xallas, Romarís, Barbazán… Naquel punto, ao pasar a ponte, era cando podía cabalgar sobre a brétema, perfume fluvial. A montaña e o río. Unha estampa oriental. Na vagoada do Tambre dorme o dragón de nubes. No corazón de Negreira dorme o meu amor. Vou ao seu encontro, unha vez máis. Atravesei paisaxes agrestes e fermosas para vir aquí. Atravesei os arcos do Pazo do Cotón por escoitar a súa respiración nocturna. 

Nun café da vila vin a Eva por vez primeira. Durante os primeiros días, antes do seguinte encontro, non daba lembrado a figura do seu rostro, envolto na brétema da memoria. Cando volvín ao bar e me atopei co escultor Andrés Barbazán sentín a tentación de pedirlle que me deseñase co seu lapis eterno a faciana do meu amor, para non devolverlla xamais á brétema. Pola Carreira de San Mauro escorría o fantasma bébedo e blasfemo de Afonso Eanes, apuñalado nunha taberna do mil douscentos e pico, a inquirir polas néboas de antano, sen dar coutado a ferida do río que lle fuxía para sempre a través da ponte.

Fun cear con Eva e vimos a Amancio Liñares, autor da guía de Negreira, facedor de libros contra a brétema da memoria. Agasalloume con outros tres nos que deixou a súa pegada: La emigración española a Europa en el siglo XX, Hijos y nietos de la emigración española e Xosé Luís Pensado, philologus et magister, in memoriam. Amancio notificounos un contratempo na saúde de Neira Vilas o mesmo día que inauguraba na Baña a exposición do cincuentenario do seu libro universal, que compartín con Eva porque quería compartir aquela néboa que non volvín ver desde a nenez. Esa néboa que habita nos libros.

Publicado na sección Artes & Letras Galicia, 

no diario ABC do 23 de febreiro de 2013

Hai tempo que quería meter esta entrada. Supoño que non serve como excusa o feito de que quixese ter algunha fotografía de Negreira envolta na néboa, tal como a teño visto tantas veces. Levaba indo a esta vila desde que era neno, mais en visitas moi espazadas. Todo cambiou cando me destinaron ao IES Xulián Magariños no 2006; era o meu segundo destino docente e só botei alí un par de meses. Foi pouco tempo, mais tiña unha lembranza moi nítida da fermosa paisaxe que vía desde o coche, dúas veces ao día de luns a venres. No 2010 quixo o azar que volvese traballar no mesmo instituto; desta vez un trimestre. Volvín ver o dragón de nubes a cruzar o val do Tambre. 

Agora sigo indo a Negreira, por outras razóns, como puidestes ler na flor de papel precedente. Tamén no meu planeta hai unha flor moi especial. Cando xa enviara o texto á redacción de ABC asaltoume unha frase final, un broche para aquela columna literaria, ao modo dunha fiinda nunha cantiga de amor medieval. Pedinlles que modificasen o final por estoutro:  "Esa néboa que habita nos libros. E no amor". Ou non viron a mensaxe ou non fixeron caso, seguramente con maior rigor estilístico ca o meu, porque a última frase  non apareceu. 

Esta mañá erguinme con gana de escribir. Pero logo cambiei de idea e púxenme a ler a prensa en internet. Reparei na cita que abre a páxina do Diario Kafka, a sección cultural de eldiario.es; como non podía ser menos, é de Kafka, extraída dos seus diarios: "Evadiuse dos seus círculos. Envolveuno a néboa". Pensei que era un sinal que me estaba dicindo: "escribe dunha puta vez o que tes que escribir". Non podía poñer máis excusas. 

E por fin tiña as imaxes que quería. A noite do 7 de abril de 2013 paseaba con Eva por Negreira. Pedinlle que me acompañase até o Cotón, para sacar algunha fotografía coa que ilustrase esta entrada. Non había néboa, mais tiña que facer dunha vez as malditas fotos. Non trouxera cámara e botei man da do móbil. As imaxes non valían para nada. Por sorte a de Eva ten maior calidade. As estampas nocturnas que aquí vedes, Negreira envolta no misterio a falta de néboa, débollas a ela. Igual que lle debo tantas outras cousas.